Khi con trẻ phải lớn lên với sự thật ở tương lai!
Ngày đăng 06/06/2020, 20:43

Khi con trẻ phải lớn lên với sự thật ở tương lai!

Nguyễn Thị Lan Hương
NEWASIA GLOBAL LEARNING

Nhân bàn về cải cách giáo dục ở Việt nam, các nhà nghiên cứu và cơ quan nhà nước tranh luận đưa vào các chuẩn quốc tế, bao gồm cả những kỹ năng – năng lực rồi phần mềm, phần cứng…Tôi, thú thật, cũng có một thời say mê với những tiêu chí, lúc thì 16 kỹ năng lúc thì 25 hay vô số các chỉ số để đánh giá năng lực một học sinh đi học cần có ở thế kỷ 21 này. Bài tôi viết về những điều này xin gửi đây để thành thật với chính mình.

Sau một thời gian quan sát, tôi nhận ra, những gì chúng ta tin tưởng, và kể cả có “nghiên cứu khoa học” (như tiếng Anh người ta viết, “science – based research”), cũng vẫn có thể đúng hôm nay và ngày mai lại khác. Điển hình là học thuyết của Darwin về tiến hóa loài người [2]. Giá phải trả cho điều đó là hàng thế kỷ với vô số sai trái trong nhận thức, trong giáo dục và đặc biệt, kéo nhân loại gần đến với hành xử vô nhân tính với chính con người, nhân danh khoa học!

Ở Mỹ, với tính dũng cảm sẵn có trong tính cách Mỹ, họ có cuốn sách viết về lịch sử, với tựa đề “Dối trá – Lịch sử nước Mỹ mà Thầy Cô chúng tôi dạy” [3]. Thật dũng cảm thay, bởi ở sách giáo khoa Việt nam, chúng tôi lựa chọn sự im lặng hay để trống, vì lãnh đạo Việt nam lựa chọn làm bạn với thế giới, cúi mình, nhường nhịn và gần như không muốn con cháu mình lớn lên với những ký ức về chiến tranh với các quốc gia khác, dù điều đó là điều đau lòng cho tất cả các bên tham gia [4].

Với con tôi, trải qua hơn 20 năm đi học cùng con, tôi phải nói thật là chính tôi cũng không thể trung thực được với con mình, trong mọi việc, mọi vấn đề, bởi vô số lý do.

Với người trưởng thành, chúng ta ý thức rõ được không phải việc gì cũng cần đến sự trung thực thẳng thắn, bởi xã hội của người lớn, của thế giới cạnh tranh đòi hỏi những “đức tính” hóa ra không thuộc về thế giới trẻ con, không thuộc về sự thành thật, trung thực, giản đơn mà có tình người nhất…[5]

Bởi hóa ra, đúng như ai đó nói với tôi từ rất lâu, “Con trẻ dạy chúng ta cách sống làm người”, bởi dưới góc độ về trung thực và nhân tính, chính chúng – những đứa con của chúng ta mới thực sự là CON NGƯỜI nhất. Bằng những “quyền lực” của người lớn, của người trưởng thành, nhân danh xã hội, chúng ta định hình nên những kỹ năng – tính cách – năng lực và đánh giá tất cả những con người dưới một góc nhìn của một thế giới người lớn và ít trung thực nhất, không phải bởi chúng ta không tốt đẹp, mà bởi đó là cuộc sống của những mưu tính và cạnh tranh, với kẻ thắng và người thua!

Thế giới chúng ta, của người lớn đang sống và tạo dựng tương lai cho con cháu, hình như khác xa với tính nhân bản của chính con cháu chúng ta, mà vì chúng ta đi trước, chúng ta mãnh liệt tin vào điều nào là đúng cho chúng, rồi buộc chúng lớn lên, rèn luyện và trưởng thành để sao cho “những gì dối trá chuyên nghiệp” lại được đánh giá cao bằng những thước đo do một số quyền lực sắp đặt lên, ví dụ như học thế này thì được giỏi, được khen thưởng; chả khác gì với một con thú được dạy dỗ “diễn” ở rạp rồi được thưởng cho chút gì đó khi nó “diễn” đạt; còn lại, tất cả tiền bạc, tất cả tư cách và phẩm giá con người của đứa trẻ, của một con người đáng được hưởng tự do và hạnh phúc lại được rơi vào túi của những kẻ “kinh doanh” nhân danh giáo dục, hay thậm chí có thể hô khẩu hiệu lớn “Vì Tương lai Con Em Chúng ta”.

Nếu nhìn đến những sai lầm của học thuyết Darwin, và những giá phải trả của nhân loại trong mấy thế kỷ, và đến giờ này, chúng ta chỉ có thể thốt lên “Hãy chấm dứt sự dối trá”; thì thế giới hiện nay lại đang đứng trước một câu chuyện mà thách thức của nó là cho cả nhân loại, với sức mạnh phá hủy không hề khác gì hủy diệt tính nhân bản của con người: tạo dựng những cơ chế và quy trình biến con người thành tự động hóa, và để kinh doanh trên “nhân tính” qua điều khiển trí não, điều khiển tâm lý và hành vi của những con người [6].

Chúng ta cũng đang nhân danh vì giáo dục toàn cầu, chúng ta cũng đang nhân danh vì những thế hệ không giới hạn, nhưng chúng ta đang phạm những tội ác mà theo giáo sư Harvard, bà S. Zuboff nêu rõ “Vì lợi nhuận, mục tiêu của các hãng công nghệ là tự động hóa con người. Biến thế giới thành một nhà tù cho cả nhân loại” (Thời đại Chủ Nghĩa Tư Bản Giám sát, Cuộc Chiến đấu Vì Tương lai Nhân loại Chống lại Quyền lực mới). Trong thế giới tư bản giám sát này, sự thật và những giá trị thật sự của con người, của giáo dục là đặc quyền của số rất rất ít, trong khi đa số (99%) nhân dân, người học và trẻ em [6] trở thành người bị trị và bị cầm tù vĩnh viễn bởi những dữ liệu cá nhân của họ, cuộc sống của họ gắn với internet và các ứng dụng đã được kiểm soát một cách thô bạo nhất, chỉ để kinh doanh.

Vậy, chúng ta sẽ định nghĩa về con người, về nhân loại và xã hội như thế nào trong bối cảnh này?

Khi sự thật thuộc về số rất ít, con trẻ lớn lên với điều gì? Hay với những máy học, máy học sâu mà sự thật là điều được algorithms quyết định con trẻ đọc gì, học gì, tư duy gì [7] và điều chỉnh hoàn toàn những gì liên quan đến đời sống cá nhân của một con người [6], từ lúc sinh ra đến lúc chết?

Tôi không rõ, nhưng như những gì tôi đã chứng kiến những con người thân yêu đi qua đời tôi, tôi chỉ muốn nhắc lại lời của A. Lincoln:

“Kẻ nào không tôn trọng đời sống tự do của người khác, sẽ không xứng đáng để được hưởng tự do” [8].

Điều này không nhằm để nói đến tự do “tuyệt đối”, nhưng làm sao để con trẻ được sống và học tập và trưởng thành với ý nghĩa lớn nhất của thời đại: Một Con Người tự do có trách nhiệm [9]?

Chúng ta sẽ lý giải thế nào với con trẻ, khi chúng hiểu rõ được chúng ta đang nói dối có hệ thống và có chủ đích, nhân danh “giáo dục”, để chúng trưởng thành?

Tài liệu tham khảo:
[1] https://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/guong-mat-tre/tieng-goi-tu-davos-sinh-vien-khong-the-thieu-16-dieu-nay-353624.html;
[2] Thuyết tiến hóa Darwin, đã đến lúc chấm dứt sự lừa dối vĩ đại; Nghiên cứu Quốc tế, http://nghiencuuquocte.org/forums/topic/thuyet-tien-hoa-darwin-da-den-luc-cham-dut-su-lua-doi-vi-dai/
[3] Lie – My Teacher told me: Everything Your American History Textbook Got Wrong, J. Loewen;
[4] https://soha.vn/chien-tranh-bao-ve-bien-gioi-phia-bac-1979-trong-sgk-lich-su-de-su-that-khong-bi-bop-meo-lang-quen-20190213103331484.htm; https://vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/tieudiem/gac-ma-1988-bai-hoc-lich-su-bang-mau-434828.html;
[5] Everybody lies: Big Data, New Data and what the internet can tell us who we really are; S. Davidownwitz;
[6] Thời đại Chủ Nghĩa Tư Bản Giám sát, Cuộc Chiến đấu Vì Tương lai Nhân loại Chống lại Quyền lực mới, S. Zuboff;
[7] http://www.newasiagloballearning.com/tin-tuc/thu-gui-nhung-ai-dang-lam-ve-cntt.html; when personalized learning is the priviledge;
[8] A. Lincoln, “Those who don’t respect the human freedom shall not be reserved to be free”;
[9] Thư ngỏ gửi lãnh đạo Liên Hợp Quốc, UNESCO và UNICEF, tại sao khủng hoảng giáo dục toàn cầu? ; Nguyễn Thị Lan Hương, https://giaoduc.net.vn/giao-duc-24h/thu-ngo-gui-unesco-unicef-ve-khung-hoang-giao-duc-va-nhung-giai-phap-cach-mang-post200522.gd